Phân biệt 3 loài Lan có Hương thơm mùi Vani

Từ trước đến giờ, kể cả trong tài liệu của trang www.hoalanvietnam.org đều nhắc đến 3 loài là 
1. Dendrobium aduncum Lindl. 1842 - Hồng câu.
2. Dendrobium hercoglossum Rchb. f. 1886 - Hoàng thảo tím huế.
3. Dendrobium linguella Rchb. f. 1882 - Hoàng thảo lưỡi thuyền.

Nhưng thật ra thì những loài lan này chính xác là những loài lan nào mà người chơi hay gọi và chúng khác nhau ở điểm nào:

Một hôm, trong Nguyên Vy Garden - Hoya, Orchid, Rose có 3 loài trong dòng này nở và tôi mang về chụp cạnh nhau để phân biệt 3 loài ấy. Và kết quả tôi thu được như sau ( Theo thứ tự trên hình chụp ):

1. Dendrobium aduncum Lindl. 1842 - Hồng câu. Đây là loài lan mà người chơi hay gọi là Hương vani Bắc, một số lầm lẫn với Dendrobium linguella Rchb. f. 1882 - Hoàng thảo lưỡi thuyền. Cánh hoa trắng, có khi tím, ngắn, khuôn hoa nhỏ, mùi vani nồng nàn. Thường được thu thập ở miền núi phía bắc. thân nhỏ, tròn đều từ gốc đến ngọn, rất hay mọc keiki trên thân. Hoa mọc từng chùm ở thân đã rụng lá các năm trước.

2. Dendrobium hercoglossum Rchb. f. 1886 - Hoàng thảo tím huế : Loài này thực ra là cây chúng ta hay gọi là Thập hoa. Hoa màu tím hoặc gần trắng, cánh ngắn, khuôn nhỏ, mùi nhẹ. Thân thuôn tròn, nhỏ ở gốc và lớn dần ở giữa thân, thu nhỏ khi về ngọn. Hoa mọc ở cả thân cũ và thân mới chưa rụng lá. Điểm khác nhau rõ nhất là lưỡi mở rộng so với khép nhọn của Hồng câu.

3. Dendrobium bifurcatum T.Yukawa 2003 : Là loài hoa mà người chơi hay gọi là Hương vani Nam. Hoa màu tím, cánh dài nhọn, khuôn hoa lớn hơn 2 loài kia, mùi thơm hương vani. Thân dài và tròn đều, hơi lớn 1 chút ở giữa thân. Điểm khác biệt lớn nhất với 2 loài kia là cánh hoa dài nhọn chứ không bầu ngắn như 2 loài kia.

4. Dendrobium linguella Rchb. f. 1882 - Hoàng thảo lưỡi thuyền. Về cây lan này vẫn chưa xác định sự phân biệt rõ nét giữa nó và cây Hồng câu. Chỉ biết rằng ở các tài liệu quốc tế có nói rằng nó rất giống Hồng câu và chỉ khác ở sự mở rộng của cánh môi. Cánh môi của Hoàng Thảo Lưỡi Thuyền mở rộng hơn Hoàng thảo Hồng câu. Chính vì sự khác biệt nhỏ này, có thể chúng ta chưa phân biệt rõ 2 cây lan này nếu không có 2 bông hoa của 2 loài được để cạnh nhau để so sánh!

Như vậy có thể kết luận : 
- HT Hương vani phía bắc là cây HT Hồng câu.
- HT Tím huế, chính là cây HT Thập hoa.
- HT Lưỡi thuyền, gần như khó phân biệt với HT Hồng câu.
- HT Hương vani phía nam, là 1 loài khác hiện là đặc hữu của Việt Nam.